Kąpiel, karmienie i transfer Podopiecznego - jak działać na co dzień w opiece nad seniorem?

Opieka nad Podopiecznym w wieku zaawansowanym to misja, w której satysfakcja płynie przede wszystkim z niesienia pomocy osobie potrzebującej. Udzielanie wsparcia przez Opiekuna odbywa się na wielu płaszczyznach i obejmuje zróżnicowane działania, które mają na celu dbanie o bezpieczeństwo seniora i odpowiadanie na jego potrzeby w taki sposób, by jego codzienność była komfortowa, a czas spędzony z Opiekunem jakościowy i aktywny.  

Od stanu zdrowia seniora w dużej mierze zależy to, jak Opiekun realizował będzie swoje zadanie. Sprawność Podopiecznego determinuje to, w jakim stopniu na co dzień potrzebował będzie on pomocy przy cyklicznych czynnościach takich jak: kąpiel, spożywanie posiłków, czy przemieszczanie się. W niniejszym materiale omówimy kwestię karmienia, transferu oraz kąpieli. Udzielając przydatnych porad do zastosowania w praktyce.

1. Podopieczny może wzbraniać się przed zabiegami kosmetycznymi, a nawet unikać porannej toalety, ze względu na uczucie wstydu wynikające z faktu, że w czynnościach tych pomaga mu Opiekun. Ważne, by zwłaszcza na początkowym etapie zlecenia, kiedy dopiero poznajemy seniora, nad którym sprawujemy pieczę, porozmawiać z nim o tym, że jesteśmy do jego dyspozycji dla jego dobra. W codziennych działaniach mamy wspierać go, lecz nie wyręczać. Ważne, by jak najdłużej był on samodzielny.
2. Istotne jest to, by Podopieczny miał poczucie sprawczości. Będzie to możliwe dzięki pozostawieniu mu wyboru i przedstawianiu (nawet w aspekcie podstawowych czynności) puli dostępnych możliwości. Na przykład pytanie, czy na obiad woli danego dnia potrawę mięsną, a może zupę. Lub ustalenie, czy dziś woli dłuższą kąpiel, czy szybki prysznic. Da mu to poczucie, że to on jest osobą decyzyjną, dzięki czemu chętniej będzie czynnie uczestniczył w zadaniach, na które ma realny wpływ.
3. Ważne, by starać się nie zmuszać na siłę do podejmowania czynności w danym momencie, który Opiekun uważa za stosowny. Podopieczny otrzymując przestrzeń i czas na wykonanie zadania w swoim tempie będzie się czuł swobodniej i chętniej podejmie daną aktywność. Postaraj się ustalać z nim jak najwięcej szczegółów, na przykład porę podawania posiłków, czy godzinę, o której chce by pomóc mu w wieczornym myciu się.

Kąpiel Podopiecznego – na co warto zwrócić uwagę, by czynność ta przebiegła w sposób komfortowy dla osoby, nad którą sprawujemy pieczę?

Przyjeżdżając na zlecenie do Niemiec warto zdawać sobie sprawę, że seniorzy często mają już ustalony schemat działania i chętnie realizują zadania, które wpisane są w ich rutynę dnia. Jeśli to możliwe, korzystnie jest porozmawiać na ten temat z osobą, która realizowała zadania opiekuńcze w danej lokalizacji dotychczas. Można wówczas dowiedzieć się co Podopieczny lubi, o jakiej porze chodzi spać, czy przyjemność sprawia mu kąpiel w gorącej wodzie, czy raczej chłodniejszej i tak dalej. Wiedza ta działa na korzyść Opiekunki, która dzięki temu może od razu we właściwy sposób odpowiedzieć na potrzeby seniora, z poszanowaniem jego preferencji i upodobań.

W kontekście realizowanych zadań, w tym także w przypadku kąpieli, niezwykle ważna jest komunikacja i transparentność w działaniu. Poczucie niepokoju zostanie zniwelowane, jeśli Podopieczny będzie świadom jak krok po kroku wyglądała będzie dana czynność. Informuj go szczegółowo czego może się spodziewać. Na przykład, że o określonej godzinie udacie się do łazienki, gdzie będzie mógł wziąć kąpiel w wannie lub prysznic. Wypowiadaj zdania: „Teraz odkręcę kurek z wodą”, „Namydlę plecy i opłuczę pianę letnią wodą”. Pamiętajmy, że mycie to czynność bardzo intymna, w której szacunek do seniora i odczuwany przez niego komfort odgrywa niemniej ważną rolę, niż sam aspekt dbania o higienę.  

Jeśli opiekujesz się Podopiecznym chorym na demencję, lub senior jest po prostu osobą mającą problemy komunikacyjne, dla ułatwienia pokaż na sobie gesty, które ma on powtórzyć. Na przykład nabranie wody na dłonie i umycie twarzy podczas porannych czynności pielęgnacyjnych.

Przed przystąpieniem do mycia Podopiecznego zadbaj o przestrzeń, co przyczyni się do zwiększenia jego bezpieczeństwa. Postaraj się, by na drodze, którą ma przebyć po kąpieli nie znajdowały się przedmioty typu buty, czy krzesła, o które mógłby się potknąć lub pośliznąć. Ważne, by do dyspozycji Podopiecznego pozostawały tylko te przedmioty, które są niezbędne w danym momencie. Na przykład podczas czesania pozostawiaj w zasięgu ręki ulubiony grzebień, a gdy przychodzi czas mycia zębów, dopilnuj by na umywalce znajdowała się szczoteczka i pasta, a nie wiele innych kosmetyków nieprzydatnych w tej chwili.

Jeśli Podopieczny danego dnia nie jest w stanie udać się do łazienki i wejść pod prysznic, na przykład ze względu na osłabienie czy grypę, zamiast tradycyjnej kąpieli przecieraj ciało Podopiecznego przy użyciu wilgotnej gąbki. Nie zapominając później o osuszeniu go delikatnym bawełnianym ręcznikiem. Ważne, by nie zmuszać seniora do kąpieli kosztem pogorszenia jego stanu zdrowia. Jeśli zmaga się z gorączką pamiętaj o regularnej zmianie przepoconej koszulki, bielizny osobistej i pościeli.

Niekiedy niechęć do kąpieli wynika z tego, że seniorowi jest po prostu zimno, gdy realizowana jest ta czynność. Zdarza się, że osoby starsze szybciej się wychładzają, więc przez wzgląd na to musisz zadbać o odpowiednią temperaturę wewnątrz pomieszczenia, w którym realizowana jest czynności higieniczna. Podopieczny poczuje się znacznie bardziej komfortowo, gdy będzie mu wówczas ciepło.

Niekiedy kąpiel ułatwia dodatkowy specjalistyczny sprzęt. Na przykład odpowiednie krzesła z kółkami, dostosowane do możliwości wjechania nimi pod prysznic, lub nakładki na wannę. Jeśli w miejscu realizacji zlecenia nie znajdują się one na wyposażeniu, a są Ci potrzebne do właściwego, bezpiecznego kąpania seniora, nie wahaj się zgłaszać tej kwestii, lub rozmawiać na ten temat z rodziną Podopiecznego. Ważne jest odpowiednie argumentowanie tej potrzeby, czyli podkreślanie, że celem pozyskania tego sprzętu jest dobro osoby, którą się opiekujesz.  

Transfer Podopiecznego – jak pomóc seniorowi w bezpiecznym przemieszczeniu się?

Niezwykle istotne podczas prawidłowego realizowania transferu Podopiecznego jest dbanie nie tylko o bezpieczeństwo seniora, lecz także o swoje własne. Opiekun podczas wykonywania tego zadania powinien unikać przyjmowania niewygodnych pozycji i nienaturalnego napinania ciała np. pochylania się nad łóżkiem, na którym leży Podopieczny. Wskazane jest także unikanie klękania lub skręcania tułowia przy zmianie pozycji.

Ważne jest stosowanie mocnego, pewnego chwytu. Pewność w działaniu jest kluczowa, bo dzięki temu transfer przebiegnie szybko i sprawnie. Na początkowym etapie, kiedy Opiekun dopiero poznaje seniora i stara się wypracować określony schemat działania optymalizujący transfer, warto poprosić o pomoc i ewentualną asekurację któregoś z członków rodziny. Nigdy nie bójmy się poprosić o pomoc, jeśli czujemy, że może ona okazać się konieczna. Najważniejsze jest bezpieczeństwo.

Istotna w przemieszczaniu z jednego punktu do drugiego jest także odzież i o niej Opiekun zawsze musi pamiętać. Zarówno Podopieczny, jak i osoba sprawująca nad nim pieczę powinni być odziani w sposób wygodny. Konieczne są w tym celu ciuchy nie krępujące ruchów, najlepiej odzież bawełniana. Także buty mają duże znaczenie ponieważ przyczyniają się do zwiększenia stabilności. Zalecane są sznurowane, dzięki czemu zyskujemy pewność, że nie zsuną się ze stóp zagrażając potknięciom i urazom.

Jak właściwie wykonać obracanie leżącego Podopiecznego?

• Poinformuj Podopiecznego o zamiarze wykonia konkretnych czynności.
• Odwracaj seniora zawsze w swoją stronę.
• Najpierw obróć głowę.
• Ważna jest jednoczesna zmiana położenia obręczy barkowej i biodrowej.
• Poproś, by Podopieczny ugiął nogi. Jeśli nie jest w stanie sam tego zrobić, pomóż mu przy tej czynności.
• Ręka powinna być ułożona ze strony, na którą obracamy poza torem ruchu.
• Istotna jest także postawa naszego ciała: proste plecy, noga na podwyższeniu lub oparta o brzeg łóżka.

Karmienie Podopiecznego – jak skłonić Podopiecznego do spożywania posiłków?

Karmienie Podopiecznego, zwłaszcza jeśli na przykład zmaga się on z demencją, bywa wyzwaniem. Często jest jednak jednym z oczekiwanych przez rodzinę seniora elementów sprawowania nad nim opieki. Jak sprawić, by Podopieczny chętniej regularnie spożywał posiłki? Ważne, by pamiętać, że jak każdy człowiek, także i senior ma ulubione smaki, konkretne potrawy, które sprawiają mu przyjemność. Warto ustalić z nim, lub jeśli nie jest już osobą komunikatywną, z jego bliskimi, jakie dania spożywał najchętniej. Jedzenie może być dla niego znacznie przyjemniejsze, jeśli postaramy się o preferowaną przez niego konsystencję zup, czy teksturę i smaki potraw, które serwujemy na drugie danie.

Jeśli opiekujemy się osobą z demencją, ważne są proste działania mające zachęcić Podopiecznego do skonsumowania potrawy. Wysuńmy talerz z posiłkiem bardziej do przodu, by senior go spostrzegł i łatwiej mógł do niego sięgnąć. Stosujmy zasadę kontrastów polegającą na tym, że jasny talerz stawiamy na kontrastowej podkładce w kolorze czarnym lub czerwonym. Znaczenie ma też minimalna ilość sztućców na stole. Lepiej zrezygnować z noża, dzięki czemu Podopiecznemu wygodniej będzie operować tylko widelcem, lub tylko łyżką.

Niekiedy seniorzy nie chcą jeść, bo nie sprawia im przyjemności jedzenie samemu. Wspólny czas przy stole może być wspaniałą okazją do lepszego poznania się nawzajem i zaciśnięcia więzi Opiekuna z seniorem. W czasie posiłków można zająć Podopiecznego rozmową, dzięki czemu nie będzie on skupiał się na samym procesie spożywania posiłku i odbędzie się to niejako bezwiednie. Ważne, by odbywało się to w rytmie odpowiadającym osobie, nad którą sprawujemy pieczę, bez ponaglania jej i stresującego naciskania, by zjadła wszystko do końca.