Towarzyszenie osobie żyjącej z demencją oznacza przede wszystkim współpracę z nią. Jest to ważne, dlatego, by zapewnić jej jak najwyższą jakość życia. Jednym z prostych sposobów aktywizowania osób cierpiących na demencję jest tworzenie tzw. "Księgi Pamięci".
O samej chorobie i opiece nad chorym mówimy często w kontekście straty: „to już nie działa”, „to się skończyło”, „on już nie ma”, „ona już tego nie pamięta”. Patrzenie na chorobę tylko w takim kontekście zabiera nadzieję i uniemożliwia działanie, a działać należy! Nasz podopieczny posiada ogromny kapitał, który musimy wykorzystać. Ten kapitał, to nasza siła w opiece!
W im większym stopniu choroba „zabiera” teraźniejszość, tym większe mamy możliwości powrotu do wspomnień. By móc w pełni działać i wykorzystać ten potencjał, warto wspólnie wykonać „Księgę Pamięci”. Jest to rodzaj zeszytu, albumu, skoroszytu, który można dowolnie nazwać, chociażby „Zapamiętnik” czy „Księga Pamięci”.
Dlaczego warto stworzyć „Księgę Pamięci”:
- księga ułatwia choremu zrozumienie sensu i celu wykonywania codziennych czynności,
- stanowi dla niego źródło informacji o ważnych osobach, wydarzeniach czy nawet przedmiotach,
- „Księga Pamięci” pozwala na uporządkowanie ważnych informacji oraz oswajanie seniora z sytuacjami i czynnościami, które stają się dla niego coraz trudniejsze – przede wszystkim dlatego, że często już ich nie rozumie,
- może być pomocna w codziennych sytuacjach zarówno dla chorego, jak i dla osób wchodzących z nim w kontakt lub tylko potrzebujących informacji o nim (np. w momencie gdy chory trafia do szpitala).
RADY EKSPERTA
Nasz ekspert – Iwona Przybyło
Ekspert Akademii Opiekunów, magister pielęgniarstwa, absolwentka Wydziału Nauk o Zdrowiu na kierunku Pielęgniarstwo Uniwersytetu Medycznego w Gdańsku. Jest specjalistą Pielęgniarstwa Anestezjologicznego i Intensywnej Opieki oraz dyplomowanym terapeutą zajęciowym, coachem i trenerem. W swojej pracy kieruje się pasją do ludzi starszych, szacunkiem dla ich różnorodności i wszystkiego tego, co przeżyli. Posiada ponad 15-letnie doświadczenie zawodowe. Od lat jest także zaangażowana w edukację i podnoszenie kompetencji zawodowych opiekunów osób starszych, pielęgniarek i terapeutów zajęciowych.
Z osobistych doświadczeń chcę przytoczyć przykład chorych, którzy nie rozstają się ze swoją księgą. Mają ją zawsze przy sobie, często się nią posiłkują, gdy brakuje słów. Księga taka może być również przydatna w łagodzeniu zachowań problemowych takich jak: agresja czy zagubienie. Pamiętajmy, że agresja w kontekście choroby Alzheimera nie jest objawem choroby, jest natomiast konsekwencją. W momencie, gdy senior nie ma możliwości wyrażenia dyskomfortu lub bólu ponieważ funkcje poznawcze są już na tyle zaburzone, wtedy będzie wyrażał to zachowaniem agresywnym. Szukajmy zatem przyczyny takiego zachowania, nigdy natomiast nie osądzajmy chorego.
Wskazówki pomocne przy przygotowaniu „Księgi Pamięci”
- Upewnij się, że zdjęcia, które chcecie wykorzystać są odpowiedniej wielkości.
- Duże zdjęcia, na których łatwo rozpoznać twarze i dostrzec szczegóły są lepsze od małych.
- Osoby żyjące z demencją mają problemy z rozpoznawaniem i kojarzeniem twarzy, mając przed oczami duże obrazy łatwiej skupiają się na szczegółach, których potrzebują , aby rozpoznać osoby i przywołać wspomnienia.
- Wybierzmy zdjęcia, które mają znaczenie, które noszą tzw. ładunek emocjonalny. Jeśli – na przykład – senior, który choruje na demencję, kiedyś był malarzem, niech to będzie zdjęcie z obrazem, albo jeszcze lepiej przy sztalugach.
- Podobnie, zdjęcia z ważnych i charakterystycznych wydarzeń z życia: czasu studiów, ślubu, narodzin dzieci, chrztu pomogą przywołać i uwolnić wspomnienia.
- Każde zdjęcie powinno być opisane, w prosty natomiast znaczący sposób; np.: „To Anna, moja żona, bardzo ją kocham”.
Co możemy umieścić w „Księdze Pamięci”?
- Imię i nazwisko podopiecznego.
- Datę urodzenia (dzień, miesiąc, rok, miejsce).
- Imię i nazwisko oraz zawód rodziców czy dziadków.
- Imiona braci i sióstr (imiona, urodziny, zawody).
- Informacje na temat mamy i taty – co lubili robić, gdy byli dziećmi, gdzie był ich pierwszy dom, gdzie mieszkali, pracowali, gdzie chodzili do szkoły, na studia, czym się zajmowali, jakie były ich pasje.
- Ulubiona odzież: zdjęcie ulubionego kapelusza, płaszcza czy swetra i dodatkowy opis.
- Data ślubu, wspomnienia z tego dnia.
- Ważne wydarzenia z życia.
- Ulubione potrawy, ulubiona kawa czy słodkości.
- Hobby, ukochane utwory muzyczne, ulubiona książka, czy nawet zdjęcie ulubionej filiżanki. Mówiąc o ulubionej muzyce, można dodatkowo pobudzić zmysły właśnie poprzez odtworzenie ulubionego utworu.
Z osobistych doświadczeń chcę się podzielić przykładem Janiny. Janina, chorowała na chorobę Alzheimera, miała już znacznie ograniczony kontakt z rzeczywistością. Często miewała infekcje układu moczowego. Niestety, nie zawsze była w stanie zasygnalizować dyskomfort z tym związany. Często wówczas wykazywała zachowania agresywne. Dzięki „Księdze Pamięci” udawało się złagodzić zachowania agresywne. Cytowanie fragmentu ulubionej modlitwy i dodatkowo odtwarzanie ulubionego utworu bardzo pomagało. Dzięki takim oddziaływaniom możliwe było podjęcie odpowiedniego działania, by jak najszybciej złagodzić objawy infekcji.
Jak korzystać z „Księgi Pamięci”?
Przeglądanie Księgi zacznijmy od krótkich wypowiedzi na temat bohaterów zdjęć. Najlepiej od samego podopiecznego. Nie długie historie, ale główne fakty podawane krótkimi, prostymi zdaniami uruchomią „mechanizmy pamięci” seniora. Czasami kusi, by napisać długą i barwną historię, opowiadać ją modulując głos, albo wybrać śmieszne, dwuznaczne zdjęcia. Nie róbmy tego. Albo, jeśli nie możemy się oprzeć, zacznijmy od podstawowych faktów i upewnijmy się, że każdej z osób, każdemu zdarzeniu, o których opowiadamy, możemy poświęcić jedno zdjęcie. Jeśli nie mamy zdjęć, nie mamy co liczyć na wyobraźnię chorego.
Krótkie zdania, dotyczące prostych faktów, są lepsze. One są odpowiedzią na wiele pytań, które podopieczni zadają, gdy czują dezorientację, i będą pomocne w pracy dla Opiekunów, którzy muszą często odpowiadać na pytania seniora. Pamiętajmy, że umysł seniora pracuje gorzej i stale się pogarsza, pomóc może mu zachowywanie w pamięci kilku ważnych i podstawowych faktów, nie należy ich komplikować bardziej niż to konieczne. A nazbyt skomplikowane informacje prowadzą jedynie do rozdrażnienia i frustracji. Nie jest konieczne zapisywanie wszystkich informacji. Wystarczy wypełnić tylko te karty, które są dla istotne dla naszego podopiecznego, a przede wszystkim te, które można udokumentować fotografią.
Reasumując, pamiętajmy, że „Księga Pamięci” nie może zatrzymać postępu choroby, ale dzięki niej osoba z demencją będzie w stanie sięgać do wspomnień, które pozwalają jej „być”.
Na platformie Akademii Opiekunów można zobaczyć film pokazujący, jak stworzyć Księgę Pamięci – zobaczycie go tutaj.
