Praca w opiece nad osobami starszymi nierzadko wiąże się z codzienną pomocą komuś, kto zmaga się z zaburzeniami lub chorobami, które często występują w wieku podeszłym. Jest to bardzo istotny fakt, o którym warto pamiętać, decydując się na pracę w branży opiekuńczej.
Opiekunki osób starszych bardzo często zajmują się Podopiecznymi, którzy zmagają się z otępieniem (inaczej demencją), czyli zespołem objawów spowodowanych chorobą mózgu. Najczęstszą przyczyną otępienia jest Alzheimer, czyli postępująca, uszkadzająca komórki nerwowe mózgu choroba, na którą do tej pory nie ma leku.
Kilka faktów:
- choroba Alzheimera należy do grupy chorób neurodegeneracyjnych
- rozpoczyna się bardzo powoli, a jej przebieg i nasilenie objawów u każdego są inne
- choroby otępienne, w tym Alzheimer, charakteryzują się tym, że stopniowo „odcinają” chorych od rzeczywistości
- pogłębiające się uszkodzenie mózgu, wpływa na pogorszenie działania funkcji poznawczych, takich jak pamięć, mowa czy myślenie
- kontakt z Podopiecznym cierpiącym na demencję staje się coraz trudniejszy, a codzienna opieka wymaga od Opiekuna więcej cierpliwości i opanowania – to duże wyzwanie!
- według danych Światowej Organizacji Zdrowia w 2030 roku liczba chorych wyniesie 65 milionów, a w 2050 już 115 milionów.
Co to jest aktywizacja?
Aktywizacja osób starszych to przede wszystkim angażowanie seniorów w codzienne czynności oraz proponowanie aktywnych form spędzania czasu – dostosowanych do możliwości chorego.
Odpowiednia aktywizacja osób z chorobą Alzheimera jest tak samo ważna w terapii jak leczenie farmakologiczne. Dlatego też, podczas opieki nad osobami starszymi należy wykorzystywać każdą okazję do aktywizacji chorych – zarówno pod względem intelektualnym, jak i fizycznym.
Nasz ekspert – Iwona Przybyło
Ekspert Akademii Opiekunów, magister pielęgniarstwa, absolwentka Wydziału Nauk o Zdrowiu na kierunku Pielęgniarstwo Uniwersytetu Medycznego w Gdańsku.
Jest specjalistą Pielęgniarstwa Anestezjologicznego i Intensywnej Opieki oraz dyplomowanym terapeutą zajęciowym, coachem i trenerem. W swojej pracy kieruje się pasją do ludzi starszych, szacunkiem dla ich różnorodności i wszystkiego tego, co przeżyli.
Posiada ponad 15-letnie doświadczenie zawodowe. Od lat jest także zaangażowana w edukację i podnoszenie kompetencji zawodowych Opiekunów osób starszych, pielęgniarek i terapeutów zajęciowych.
Mimo postępu medycyny, na chorobę Alzheimera nie ma niestety skutecznego lekarstwa. Rozwój choroby można jedynie spowolnić poprzez takie działania jak:
- zapobieganie występowaniu cukrzycy i nadciśnienia,
- utrzymywanie odpowiedniej diety (np. zalecanej diety śródziemnomorskiej),
- odpowiedni dobór leków, które są w stanie ochronić neurony i wydłużyć ich żywotność,
- aktywizację osób chorych.
W momencie zaobserwowania zmian w funkcjach poznawczych bardzo ważne jest szybkie reagowanie i zgłaszanie się do lekarza – szczególnie, jeśli zaobserwujemy u siebie, czy u kogoś bliskiego problemy z zapamiętywaniem informacji świeżych.
Wizyta u specjalisty może wspomóc także naszą wiedzę, jako Opiekunów o cenne informacje nt. czym zająć chorego na demencje. Lekarz wskaże, które aktywności będą optymalne i zwróci także uwagę na te, które mogłyby mu zaszkodzić.
Przeczytaj również:
Ile zarabia Opiekunka w Niemczech?
Jakie cechy powinien mieć dobry Opiekun osób starszych pracujący w Niemczech?
Jakie są obiawy nerwicy pęcherza moczowego
Aktywizacja osób starszych - przykłady
Aktywizacja we wczesnym stadium rozwoju Alzheimera pozwala na spowolnienie rozwoju choroby. Istnieje wiele możliwości aktywizowania Podopiecznego przez Opiekuna podczas codziennej opieki. Czym zająć osobę z demencją?
Aktywizacja seniora to m.in.:
- asystowanie podczas porannej toalety i wydawanie prostych poleceń, takich jak „proszę umyć twarz” lub „proszę wziąć szczotkę” – chodzi o to, by nie wyręczać Podopiecznego,
- rozmowy na temat rodziny i bliskich – dzieci, wnuków oraz ważnych momentów życiowych,
- regularne zadawanie prostych pytań, np. odnośnie aktualnej daty i czasu, miejsca, w którym znajduje się chory, adresu seniora, jego imienia i nazwiska, itp.
- odwoływanie się do przeszłości chorego, jego wspomnień, zdarzeń z dzieciństwa, sukcesów życiowych – dobrze jest wspominać wtedy tylko miłe i przyjemne chwile,
- przeglądanie albumów ze zdjęciami, np. rodzinnymi Podopiecznego,
- zajęcia dla osób z demencją to przede wszystkim zaangażowanie Podopiecznego w codzienne czynności, np. wspólne przygotowywanie posiłków (w miarę możliwości) lub pomoc w prostych pracach domowych, np. zamiataniu podłogi, wycieraniu naczyń,
- zachęcanie chorego do wspólnego przeglądania magazynów i gazet,
- czytanie choremu ulubionych książek na głos,
- słuchanie muzyki,
- oglądanie filmów, programów edukacyjnych lub rozrywkowych, a następnie rozmowa na ich temat,
- rozwiązywanie krzyżówek, rebusów, zagadek,
- gry dla osób z demencją (np. chińczyk, domino),
- rozwiązywanie ćwiczeń skojarzeniowych, logicznych lub manualnych – wszystkie te formy aktywności pozytywnie wpływają na ćwiczenie pamięci i koncentracji.
Jeżeli Podopieczny się irytuje, bo wybrane ćwiczenia sprawiają mu trudność należy wówczas zmienić aktywność. Bardzo ważne jest to, aby zadania dla osób z demencją były odpowiednio dobrane do ich stanu zdrowia i możliwości.
Oprócz wymienionych powyżej przykładów ważne jest także zachęcanie Podopiecznego do ruchu – może być to prosta, nieforsująca gimnastyka lub regularne spacery na świeżym powietrzu. Warto też omówić ze specjalistą, jakie są ćwiczenia dla osób z Alzheimerem i dostawać je do możliwości naszego Podopiecznego.
Aktywizacja seniorów - o czym trzeba pamiętać?
Bardzo ważne jest dostosowanie metod aktywizacji do możliwości Podopiecznego – zarówno psychicznych jak i fizycznych. Aby Podopieczny jak najdłużej mógł cieszyć się sprawnością i dobrym stanem psychicznym, każdy Opiekun powinien przestrzegać kilku zasad:
- Podopiecznego nie należy wyręczać – dla chorego bardzo ważne jest poczucie niezależności, szczególnie we wcześniejszych fazach choroby. Samodzielne wykonywanie wszystkich czynności pozwoli mu lepiej funkcjonować w społeczeństwie,
- codzienna aktywizacja powinna opierać się na regularnych, prostych i powtarzalnych rytuałach,
- dziwaczne zachowanie Podopiecznego, apatia lub agresja są objawem choroby lub dyskomfortu (o którym często Podopieczny nie jest w stanie nas poinformować) i nie wynikają z jego złej woli – w takich sytuacjach bardzo ważna jest cierpliwość i zrozumienie ze strony Opiekuna,
- podczas aktywizowania chorego należy uzbroić się w cierpliwość i nie poganiać chorego,
- komunikacja z Podopiecznym powinna być nieskomplikowana i zrozumiała – ważne jest, aby wydawać mu krótkie i proste polecenia. Pomocne staje się również używanie pytań zamkniętych np.: „czy napije się Pani kawy?”
- nie należy wprowadzać zmian w najbliższym otoczeniu chorego, np. przestawianie mebli może negatywnie wpłynąć na poczucie bezpieczeństwa seniora,
- wskazane jest, aby w domu na ścianie wisiał duży kalendarz i zegar, aby chory mógł sam kontrolować datę i godzinę,
- nie należy zmuszać Podopiecznego do wykonywania nadmiernej ilości zadań – ważne jest, aby były one zgodne z jego zainteresowaniami i możliwościami.
Jak rozmawiać z chorym na demencję?
Demencja starcza może mieć wpływ na codzienną komunikację z seniorem. Z uwagi na pogorszony stan układu nerwowego, sytemu poznawczego, jak i pamięci, senior może mieć problemy z wyartykułowaniem swoich myśli, czy zgłaszaniem potrzeb. Może także zapominać poszczególne słowa czy zwroty, nazwy przedmiotów i miejsc.
Samo posługiwanie się aparatem mowy z uwagi na osłabienie mięśni kluczowych może być trudne dla seniora. Skutkuje to z kolei niewyraźną mową, a czasem jej całkowitym zanikiem.
Sytuacja ta wymaga ze strony Opiekuna wzmożonej uważności i wrażliwości względem Podopiecznego. Na co należy zwracać uwagę?
- Komunikacja niewerbalna. Mimika, gesty, dotyk i uśmiech bardzo dobrze zastępują (lub wspomagają) w takich przypadkach komunikaty językowe.
- Kontakt wzrokowy. Mówiąc do osoby z demencją, warto stać lub siedzieć na poziomie zasięgu jej wzroku. Nie wybierajmy pozycji kucającej, bo jest ona kojarzona z dziećmi i może wywołać dyskomfort u osoby starszej.
- Optymalne warunki do komunikacji z seniorem. Ważne, by miejsce, w którym komunikujemy się z nim, nie obfitowało w nadmiar bodźców, które mogą zaburzać odbiór informacji, które chcemy przekazać i by sam mógł bez stresu przekazać to, co ma na myśli.
- Jasne i klarowne wyrażanie się. Pytania, które zadajemy powinny być jasne i krótkie. Zadajemy je pojedynczo tzn. pytamy, uzyskujemy odpowiedź i potem zadajemy kolejne. Natłok pytań może skutkować zagubieniem Podopiecznego i niezrozumieniem.
- Spokój i cierpliwość. Komunikacja z osobą z demencją może wymagać częstych powtórzeń naszych komunikatów – w takich sytuacjach należy je cierpliwie powtarzać. Nie można sobie pozwalać na okazywanie złości, czy podnoszenie głosu.
Aktywizacja osoby leżącej
Fakt, że nasz Podopieczny jest osobą leżącą, nie wyklucza go z możliwości korzystania z różnych form rehabilitacji, które usprawnią ciało, a także pozytywnie wpływają na stan psychiczny. Pobudzanie układu krwionośnego oraz usprawnianie mięśni ma tu kluczowe znaczenie.
Do skutecznych zabiegów i form aktywności możemy zaliczyć:
- masaż,
- leczenie naświetlaniem (za pomocą odpowiednich lamp),
- ultradźwięki,
- rehabilitację fizyczną.
Wsparcie ATERIMA MED podczas pobytu na zleceniu
Opiekunowie ATERIMA MED mogą liczyć na wsparcie w postaci dyżurów telefonicznych eksperta Akademii Opiekunów – Iwony Przybyło.
Podczas naszych dyżurów można zasięgnąć rady m.in. na temat codziennej opieki i metod aktywizacji osób cierpiących na choroby otępienne, sposobów budowania dobrej relacji pomiędzy Podopiecznym a Opiekunem, wypalenia w zawodzie Opiekuna, aspektów opieki nad seniorami oraz wielu innych kwestii.
Opiekunie, pamiętaj!
Podczas opieki nad osobami chorymi na demencję nie można zapominać o aktywizacji Podopiecznych.
Dzięki ciągłej aktywności chory ma szansę na pozostanie dłużej sprawnym – aktywizacja i interakcja z innymi ludźmi, przyjazne środowisko oraz Opiekun, który posiada wiedzę, jak skutecznie aktywizować i opiekować się chorym stanowią drogę do sukcesu. Choroby otępienne są bardzo dużym wyzwaniem dla Opiekunów, jednak właściwa opieka może znacznie spowolnić postęp choroby.
